vilam: Vincent van Gogh - những sắc màu ám ảnh

Vincent van Gogh - (1853 - 1890)

Có người từng hỏi tôi rằng tôi ám ảnh với kiểu tranh nào nhất, một câu hỏi thuộc dạng lạ thường phải không, vì thông thường người ta sẽ hỏi là bạn thích tranh của ai nhất thôi. Nhưng đúng là thích thôi thì chưa đủ. Với nghệ thuật, phải là một thứ gì đó thật làm ta ám ảnh thì mới là thứ nghệ thuật đáng để ta chiêm bái ngưỡng mộ. Tôi đã từng băn khoăn giữa Dali, Klimt và van Gogh. Mỗi người khiến cho tôi bị ám ảnh theo một kiểu khác nhau.

Nhưng hôm nay, trong lúc dọn dẹp lại phòng và dán lại những bức tranh của van Gogh lên tường sau một thời gian nằm phủ bụi, tôi bỗng cảm thấy ngập tràn lòng cảm hứng với người nghệ sĩ tài hoa này và muốn viết lại một điều gì đó về ông, những cảm xúc tôi vẫn luôn giữ trong lòng mỗi lần được ngắm nhìn các bức họa của ông, dù là qua phim ảnh, print, internet từ cái thời còn nhỏ hay là khi lớn lên được dip chiêm ngưỡng bức nguyên gốc tại các bảo tàng trên thế giới.

Những nét phác ngắn ngủi

Nhớ lại thì điểm gây ấn tượng đầu tiên khiến tôi chú ý tới van Gogh có lẽ chính là những short brush đã trở thành phong cách đặc trưng của ông. Những nét bút ngắn và mạnh, ngắn ngủi như cuộc đời của ông, mà đồng thời cũng mãnh liệt như cách ông đã sống. Giống như ngôi sao vụt sáng chói lòa rồi chợt tắt, để lại cho nhân loại biết bao nhiêu tuyệt tác chỉ trong vài năm ngắn ngủi cuối đời. Một điều thú vị là van Gogh đến với hội họa khá muộn, sau khi vâp phải hàng loạt những thất bại và đổ vỡ trong cuộc đời. Ông lại mất sớm nữa nên thời gian sáng tác không nhiều. Lúc sinh thời, van Gogh không được mấy ai ưa chuộng, sống trong nghèo đói bệnh tật, ông chỉ bán được một bức tranh và sống bằng trợ cấp của người anh. Tiền bạc của ông dùng để mua họa phẩm, thuốc và rượu thôi.

Một tâm hồn dữ dội mà rực rỡ

Điều ám ảnh tôi hơn chính là màu sắc trong tranh van Gogh có điều gì dữ dội quá, rực rỡ quá. Có ai biết ẩn bên dưới những gam màu rực rỡ ấy là nỗi cô đơn vô tận và sự vật lộn ròng rã của van Gogh với chính bản thân mình. Tôi đã từng khóc khi đọc một đoạn trong tiểu sử van Gogh rằng ông rất yêu màu vàng và đã từng ăn màu vẽ vàng để cảm thấy bớt đau khổ. Nhiều nhà nghiên cứu đã cho rằng nguyên nhân mà van Gogh yêu màu vàng đến thế là do trong quá trình điều trị bệnh động kinh ông đã phải dùng một loại thuốc có tên là digitalis và nó có tác dụng phụ tới thị giác khiến van Gogh nhìn thấy nhiều điểm màu vàng trong mọi vật. Trong bức Starry Night, bức tranh tôi thích nhất, bệnh lý của van Gogh cũng được thể hiện rất rõ ràng. Đó chính là chứng sưng võng mạc do nhiễm độc chì, gây nên ảo giác hào quang, tức là hơi giống cảm giác nhìn thấy những vầng ánh sáng tỏa xung quanh một đối tượng khi bạn bị loạn thị vậy. Bản thân tôi cũng bị loạn thị nên rất hiểu được ảo giác này. Đôi khi người ta có thể đồng cảm với nhau chỉ cần qua những cảm giác như vậy thôi. Tôi cảm thấy khi xem tranh van Gogh, chúng ta như đi qua chính những cơn mộng mị giữa cuộc đời ông, khi ông nằm trong căn phòng ở Arles trải nghiệm chứng Hypergraphia (một chứng hưng cảm gần như mania, gây ra nhu cầu cần phải viết liên tục). Những cơn mộng mị đứt đoạn mà trong đó, cuộc đời hiện lên theo một chiều kích khác, màu sắc khác, hình khối khác. Trong đó, ta được phép lạc lối, được phép phóng túng, được phép hóa thân.

Loving Vincent

Sắp tới sẽ có một bộ phim mà tôi rất ngóng đợi, nói về cuộc đời van Gogh, được dựng hoàn toàn từ những bức tranh với phong cách sơn dầu của ông. Đây là bộ phim đầu tiên theo thể loại này.

Một số tác phẩm yêu thích và nơi trưng bày

1. Van Gogh Museum - Amsterdam

Đây là bảo tàng đầy đủ nhất về van Gogh, trưng bày cả những tác phẩm thời kì đầu sáng tác của van Gogh, chủ yếu là các bức drawings chứ không phải paintings. Đây là lúc mà van Gogh vẫn chưa thực sự tìm ra phong cách vẽ riêng của mình. Số lượng các bức painting thời kì đỉnh cao cũng khá nhiều. Hồi tới bảo tàng này tôi đã mua được một chiếc bình nước in bức Haverst at La Cara rất độc. :)

Stil-life: Vase with 15 sunflowers - Arles, France: January, 1889

Wheat fields with reaper at sunrise - Saint-Rémy: September - early in month, 1889

Harvest at La Cara - Arles, France: June, 1888

Blossom almond tree - Saint-Rémy, France: February, 1890

The rising after Lazarus (after Rembrandt) - Saint-Rémy: May, 1890

Vase with Iries against yellow background - Saint-Rémy: May, 1890

White roses - Saint-Rémy: April - May, 1890

Ngoài hoa cỏ thiên nhiên thì tự họa là một chủ đề ưa thích của van Gogh, thể hiện đúng cái "struggle with self-identity" của ông.

Self-potrait with straw hat - Paris: Summer, 1887

Một điều thú vị là van Gogh cũng yêu thích nghệ thuật Nhật Bản và một số tranh của ông có thể hiện phần nào sắc thái Nhật.

Japonaiserie: Flowering plum tree (after Hiroshige) - Paris: September - October, 1887

Japonaiserie: Bridge in the rain (after Hiroshige) - Paris: September - October, 1887

2. Musée d'Orsay - Paris

Đây là bảo tàng tại Paris có hẳn một gian trưng bày tác phẩm của van Gogh mà tôi đã ghé thăm.

Vincent's bedroom in Arles

Starry night over the Rhone

Arles, France: September, 1888

Fritillaries in a copper vase - Paris, France: April - May, 1887

Self-potrait - Saint-Rémy: September, 1889

3. Stedelijk museum - Amsterdam
Bức sau đây vẽ từ năm 1886, màu hơi tối, có thể thấy là càng về sau van Gogh đã càng pha thêm nhiều sắc sáng vào bảng màu của mình.

Vase with carnations - Paris: Summer, 1886

Montmartre có vẻ là một nơi yêu thích của van Gogh vì nó xuất hiện rất nhiều lần trong tranh của ông. Tôi cũng rất thích nơi này, một nơi rất nên ghé thăm nếu bạn đến Paris. Nó nằm ở zone 5 ngay ngoại ô Paris thôi.