Đọc thơ tiếng Anh

Nhân tiện có một em hỏi về việc đọc thơ tiếng Anh nên mình viết một bài tạm gọi là tổng lược về chủ đề  này, chủ yếu là các yếu tố cơ bản khi tiếp cận và đọc thơ tiếng Anh, vì bản thân tiếng Anh nói chung là một ngôn ngữ rất khác tiếng Việt. Nhưng mình nghĩ vấn đề chủ yếu vẫn là ở từ vựng thôi, biết càng nhiều từ vựng thì đọc hiểu và cảm càng dễ hơn. Hiểu đôi chút về kĩ thuật có thể sẽ hỗ trợ thêm.

1. Poem vs. Prose

Trong tiếng Anh có chia thành 2 dạng rõ ràng là poem (thơ) và prose (thơ xuôi) nhưng trong tiếng Việt thì chúng ta gọi chung là thơ thôi. Bạn để ý những bài thơ mà các câu  dài tràng giang biền ngẫu ra đó thì chính là prose đấy. Thường thì poem sẽ có vần điệu rõ ràng, còn prose thì giống như văn được viết thành thơ vậy, ít có vần nhưng vẫn có nhịp điệu chớ không phải là common speech. Tuy nhiên có nhiều bài không có vần điệu nhưng vẫn được gọi là poem with blank verse. Nếu bạn đọc Shakespears thì sẽ gặp rất nhiều dạng này. Ví dụ khác điển hình là Paradise lost của John Milton hoặc The prelude của William Wordsworth. Mới đầu thì cứ đọc poem bình thường đã.

2. Line & line-break

Cũng như tiếng Việt, thơ tiếng Anh cũng có cách ngắt dòng tự do có chủ ý của tác giả để tạo hiệu ứng cảm xúc mong muốn, tuy nhiên khi ngắt câu ra để xuống dòng thì thơ tiếng Anh hay có chấm câu đủ, trong khi đó ở thơ tiếng Việt mình ít thấy có chấm câu rõ ràng trong trường hợp này. Ví dụ thử một bài tiếng Anh có ngắt câu nhé.

The sky is blue

Put things in their place,

my mother shouts. I am looking

out the window, my plastic soldier

at my feet. The sky is blue

and empty. In it floats

the roof across the street.

What place, I ask her.

David Ignatow

Khi ngắt dòng cuối câu theo thông thường thì gọi là end-stopped, còn cách ngắt ngang câu để xuống dòng thì gọi là enjambement. Dù dùng kĩ thuật nào thì cũng phải phù hợp với chủ đề của bài thơ và góp phần thể hiện một ý nghĩa gì đó, chứ không thể ngắt dòng tuỳ tiện.

Trong bài thơ trên, keyword của theme là từ place - nơi chốn, sự trật tự. Nhưng việc ngắt dòng này đem lại cảm giác về một sự rời rạc, mông lung, mơ hồ, một cảm giác trống rỗng của đứa trẻ mà mẹ của cậu không thể hiểu được.

3. Kết cấu

Một bài thơ được kết cấu từ các khổ thơ (stanza or verse). Có một số loại khổ chính như là couplet (cặp đôi), tercets (khổ ba câu) hay là quatrains (khổ bốn câu).

Ví dụ couplet:

Helen's sister*

Once they know I'm beauty's twin

at the party door, I'm in,

if only so they can compare

roses to hips hardened by winter air.

Nine months perfectly in tune

with the sharer of our mother's womb –

you'd think that beauty's shadow would earn

one brief victorious public turn.

In Sparta, I'd be second-rate,

without a date,

and if in my part of Athens

nothing much happens

(even the migrating birds

like euphemistic words

or an air-blown lover's kiss

– false and paltry – give this part of town a miss)

still, I'm a big fish in a tiny pond,

twin to a natural blonde

but at least a reference for men's desire,

the heat of the missing fire.

While our strong and handsome brothers

wrestle with each other

on top of Ulysses’ mast

(male ego, vanity and brass!)

it's Helen's Fire completes the sum,

for she's the portent of the worst to come.

She's the corposant which starts

the charge between all lovers’ parts.

If beauty's an affliction,

then men and women love addiction.

Here, the evening creeps

across the place where my lovers sleep

then rise to leave me instead

once daylight steals the Helen that I'd had them bed.

When it comes to beauty, the world knows best

and the Trojan war's the test.

Any woman would slay a thousand soldiers

not to get older.

Eva Salzman

Có thể dễ dàng thấy cách kết cấu theo từng cặp một nhờ vào vần điệu ở cuối câu. Kết cấu này phù hợp với chủ đề của bài thơ về hai chị em song sinh.

Ví dụ tercets:

There's no one here at the moment

It happens once, in his absence.

The bright hall rings, rings and, mid-ring,

clicks back over into silence.

It leaves two isolated sighs,

hers, momentarily frozen

before an ocean of blank space

that by nightfall he'll come across

and save against the backdrop of

a Friday evening office;

give up on; rewind to and play

more times than makes sense; tomorrow,

or the day after, wipe away.

Conor O'Callaghan

Phân tích cấu trúc: khổ 3 câu một và cách gieo vần là aba/ abb/ aaa/ aba. Có thể thấy bài này gieo vần khá tự do.

Ví dụ quatrains:

Desert places

Snow falling and night falling fast, oh, fast

In a field I looked into going past,

And the ground almost covered smooth in snow,

But a few weeds and stubble showing last.

The woods around it have it – it is theirs.

All animals are smothered in their lairs.

I am too absent-spirited to count;

The loneliness includes me unawares.

As lonely as it is that loneliness

Will be more lonely ere it will be less –

A blanker whiteness of benighted snow

With no expression, nothing to express.

They cannot scare me with their empty spaces

Between stars – on stars where no human race is.

I have it in me so much nearer home

To scare myself with my own desert places.

Robert Frost

Phân tích cấu trúc: bài này gieo vần có trật tự nhất quán: aaba/ aaba/ aaba/ aaba.

4. Nhịp điệu (rhythm, stress, metre)

Cách tạo vần điệu dễ thấy nhất là như trong bài Desert places ở trên, tức là điệp chính xác âm của cả từ (rhymes) chẳng hạn như là fast- last - past, theirs - lairs, less - express, space - race - place.

còn một số cách tạo vần điệu ít rõ hơn, ví dụ:

- near or half rhymes: điệp một phần của từ: cover-shovel, wily-billing, calling - fallen

- alliteration: điệp phụ âm: ví dụ trong 2 câu sau điệp phụ âm f

I should hear him fly with the high fields

And wake to the farm forever fled from the childless land.

Dylan Thomas

- internal rhyme: bình thường điệp âm vần thường là giữa 2 lines với nhau nhưng cũng có một loại nữa là internal rhyme có nghĩa là điệp trong ngay một line (chú ý là line nhé chứ không phải sentence, vì như ở phân trước mình có nói là một sentence có thể ngắt ra thành 2 lines khác nhau mà). ví dụ:

Open here I flung the shutter, when, with many a flirt and flutter…

Edgar Allan Poe

Chúng ta nhận thấy được rhyme của bài thơ chính là nhờ stress - điểm nhấn trong phát âm của từ ngữ. Nếu như trong tiếng Việt có các thanh bằng- ngang - trắc nhờ hệ thống 5 dấu, thì trong tiếng Anh (mặc dù không có dấu) lại có trọng âm trong mỗi từ bù lại để tạo nên giai điệu trầm bổng cho ngôn ngữ.

Mỗi bài thơ có một kiểu mẫu hình vần điệu lặp lại qua các khổ thơ, mẫu hình này được gọi là metre của bài thơ đó. Có 4 loại metres cơ bản là:

trong đó dấu / là nhấn trọng âm, dấu x là không nhấn. Mỗi nhóm (x /) hay (/ x x) này được gọi là 1 foot (số nhiều là feet). Phổ biến nhất trong thơ tiếng Anh là các lines có 4-5 feet.

5. Kết hợp nhịp điệu và kết cấu một cách sáng tạo

Một số bài thơ có kết cấu và nhịp điệu phức tạp hơn như ta sẽ xem xét sau đây.

The end of love

The end of love should be a big event.

It should involve the hiring of a hall.

Why the hell not? It happens to us all.

Why should it pass without acknowledgement?

Suits should be dry-cleaned, invitations sent.

Whatever form it takes – a tiff, a brawl –

The end of love should be a big event.

It should involve the hiring of a hall.

Better than the unquestioning descent

Into the trap of silence, than the crawl

From visible to hidden, door to wall.

Get the announcements made, the money spent.

The end of love should be a big event.

It should involve the hiring of a hall.

Sophie Hannah

Trong bài này tác giả kết cấu 2/4/2/4/2 trong đó có 2 câu lặp lại xuyên suốt là "The end of love should be a big event/ It should involve the hiring of a hall". và luôn đảm bảo có điệp âm nối từ khổ nọ sang khổ kia hall - all, spent- event.

Spilt milk

Two soluble aspirins spore in this glass, their mycelia

fruiting the water, which I twist into milkiness.

The whole world seems to slide into the drain by my window.

It has rained and rained since you left, the streets black

and muscled with water. Out of pain and exhaustion you came

into my mouth, covering my tongue with your good and bitter milk.

Now I find you have cashed that cheque. I imagine you

slipping the paper under steel and glass. I sit here in a circle

of lamplight, studying women of nine hundred years past.

My hand moves into darkness as I write, The adulterous woman

lost her nose and ears; the man was fined. I drain the glass.

I still want to return to that hotel room by the station

to hear all night the goods trains coming and leaving.

Sarah Maguire

Trong bài này tác giả sử dụng nhiều kĩ thuật khác nhau như enjambement, couplet, internal rhyme với metre khá tự do.

6. Thuật ngữ

Ballad	A simple narrative poem in short stanzas, usually sentimental in nature.
Caesura	A pause in a line of verse, usually in the middle.
Couplet	A stanza of two lines.
Elegy	A serious, mournful or reflective poem. Classical elegies feature either couplets of hexameter and pentameter lines, or two stanzas of four iambic pentameters, rhyming abab.
Enjambement	Where the sense continues over a line-break.
Envoi	The concluding stanza of poems written in certain metrical forms.
Epic	Long narrative poem that relates heroic events in an elevated style.
Free verse	Poetry that works against traditional conventions of metre, rhyme, line length, etc.
Haiku	Japanese poem with three lines of five, seven and five syllables.
Limerick	Humorous poem in a five-line form.
Metre	The pattern of groups of syllables within a poem.
Muse	The inspiration for a writer.
Octave	A stanza of eight lines.
Ode	A poem intended to be sung, often of great length and generally addressed to someone or something.
Onomatopoeia	When a word sounds like its meaning, e.g. ‘hiss’.
Poem	A composition in verse.
Prose poem	A poem with few or no line-breaks.
Quatrain	A stanza of four lines.
Rhyme	Where words sound the same, usually at the ends of lines.
Rhyme scheme	The pattern of rhymed line-endings in a poem. These are described using letters, e.g. abab.
Rhythm	A regular pattern of sounds.
Sestet	A stanza of six lines.
Sonnet	A short poem of 14 lines, each containing 10 or 11 syllables.
Stanza	A unit, or verse, in a poem.
Tercet	A stanza of three lines.
Trope	A figure of speech in which a word or expression is used in other than its literal sense.
Verse	A unit, or stanza, of a poem.
Villanelle	A poem of 19 lines, comprising 5 tercets and a quatrain. It has two rhymes. Line 1 is repeated as lines 6, 12, and 18. Line 3 is repeated as lines 9, 15 and 19.